Vitamin D là gì?
Vitamin D là một nhóm các secosteroid có khả năng hòa tan trong chất béo, có tác dụng dụng làm tăng cường khả năng hấp thu canxi và phosphat ở đường ruột. Đây là một dưỡng chất quan trọng, bản thân nó thực chất là một tiền hormone, được tổng hợp tại da sau khi tiếp xúc với tia cực tím hoặc được hấp thu tại ruột thông qua thức ăn hay các loại thực phẩm bổ sung.
Có mấy loại Vitamin D?
Vitamin D3: dạng này được tìm thấy trong các sản phẩm từ động vật và các loại thực phẩm bổ sung, con người có thể tự tổng hợp D3 khi da tiếp xúc với tia cực tím B (UVB).
Vitamin D2 (Ergocalciferol): dạng này được tìm thấy trong các chế phẩm thực vật và các loại sản phẩm bổ sung, nó được tạo ra khi thực vật tiếp xúc với ánh sáng.
Calcidiol (25OHD): đây là dạng dự trữ của vitamin D, được tạo thành từ vitamin D2 và D3 tại gan.
Calcitriol (1,25-dihydroxyvitamin D hay 1,25[OH]2D): đây là dạng vitamin D có hoạt tính, được tổng hợp tại thận, từ nguyên liệu là calcidiol.
Tóm lại cho dễ hiểu: hai dạng D2 và D3 (từ da, ăn vào, uống thuốc ) => calcidiol (tại gan) => calcitriol (tại thận) => phát huy tác dụng. Đối với con người, các hợp chất quan trọng nhất trong nhóm này là vitamin D3 và D2.
Vitamin D có tác dụng gì?
1. Đối với xương
Vitamin D đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình phát triển khung xương và răng của trẻ sơ sinh, nó tham gia vào quá trình hấp thu canxi và phốt pho ở ruột và thận, điều hòa việc tổng hợp và bài tiết nội tiết tố quan trọng, muốn có bộ xương khỏe, chiều cao tốt chắc chắn không thể thiếu vitamin D.
2. Đối với hệ miễn dịch
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, thiếu hụt vitamin D ảnh hưởng rất lớn tới khả năng miễn dịch của cơ thể, bổ sung đầy đủ vitamin D làm giảm các bệnh nhiễm trùng.
Nghiên cứu tại Đại học Copenhagen, Đan Mạch đã cho biết vitamin D giúp hệ miễn dịch kích hoạt khả năng phòng vệ của cơ thể bằng cách trang bị vũ khí cho tế bào T – loại tế bào có nhiệm vụ tìm và tiêu diệt các vi khuẩn và virus xâm nhập vào cơ thể.
Một nghiên cứu khác của tạp chí American Journal of Clinical Nutrition cũng kết luận những trẻ được bổ sung vitamin D đầy đủ thì khả năng nhiễm các loại cúm phổ biến giảm 40% so với những trẻ thiếu vitamin D.
Vitamin D cũng đóng vai trò trong quá trình phân chia tế bào, bài tiết và chuyển hoá các hormone, bao gồm hormone tuyến cận giáp và insulin. Vitamin D cũng có khả năng ảnh hưởng đến sự biệt hoá một số tế bào ung thư như ung thư da, xương và các tế bào ung thư vú. Tình trạng đủ vitamin D có liên quan đến giảm nguy cơ phát triển ung thư vú, đại tràng và tuyến tiền liệt.
3. Đối với tim mạch
Vai trò của vitamin D trong sức khỏe tim mạch, bệnh tăng huyết áp và ung thư : hiện nay cũng đã có nhiều nghiên cứu cho thấy nguy cơ những bệnh này giảm đi khi người ta có đủ vitamin D.
Vitamin D có ở đâu?
1. Ánh nắng mặt trời
Tổng hợp vitamin D ở da khi da tiếp xúc với tia UVB có trong ánh mặt trời (thực tế hiệu quả và hậu quả của việc phơi nắng xin đọc phần sau)
2. Từ thực phẩm
Thực phẩm tự nhiên: có rất ít thực phẩm tự nhiên chứa vitamin D. Nguồn vitamin D trong thực phẩm chủ yếu đến từ gan, mỡ các loài cá nhiều dầu như: cá hồi, cá thu, cá chích. Vitamin D cũng có trong thịt nội tạng động vật và lòng đỏ trứng nhưng không nhiều.
Thực phẩm làm giàu vitamin D: tại Hoa Kỳ, vitamin D được bổ sung vào sữa, các chế phẩm của sữa, ngũ cốc ăn sáng, nước cam. Ở 1 số nơi khác trên thế giới vitamin D cũng đã được bổ sung vào sữa và các sản phẩm bánh mì .
Danh sách thực phẩm giàu vitamin D:
Dầu gan cá xứ lạnh (như Na Uy) | 1.360IU | 1 muỗng canh |
Cá hồi nấu chín | 447IU | 84 gram |
Cá bạc má nấu chín | 388IU | 84 gram |
Cá ngừ đóng hộp trong nước | 154IU | 84 gram |
Sữa không béo, giảm béo & sữa tươi, bổ sung vitamin D | 115IU – 124 IU | 1 ly |
Yaourt (yougurt) | 88IU | 168 gram |
Dầu thực vật, có bổ sung vitmin D | 60IU | 1 muỗng canh |
Gan, thịt bò nấu chín | 49IU | 98 gram |
Cá mòi đóng hộp trong dầu | 46IU | 2 con |
Trứng (vitamin D có trong phôi của quả trứng) | 41IU | 1quả |
Ngũ cốc chế biến sắn | 40IU | 2/3 – 1ly |
Phomat lát | 6IU | 28 gram |
Nước cam vắt | 50IU | 125 ml |
Sữa đậu nành | 100IU | 230 gram |
Thịt heo | 60IU | 75 gram |
Nấm mồng gà | 84IU | 100 gram |
Nấm mỡ | 76IU | 100 gram |
3. Từ sữa mẹ
Sữa mẹ có rất ít vitamin D, ước chừng chỉ có khoảng 25 đơn vị vitamin D trong 1 lít sữa mẹ. Đến đây nhiều người hay đặt câu hỏi là cho mẹ uống D rồi cho con bú được không? Câu trả lời là ĐƯỢC nếu mẹ chịu uống 4000- 6400 đơn vị D 1 ngày. Nhưng điều này có vẻ không khả thi.
4. Thực phẩm chức năng
Những loại thực phẩm chức năng bổ sung vitamin D hiện nay rất đa dạng từ dạng xịt, đến dạng nhỏ giọt, siro, dạng viên uống… nhưng lời khuyên cho phụ huynh là chọn dạng nước cho trẻ từ 1-4 tuổi để tăng khả năng hấp thu và từ 5 tuổi trở lên thì có thể dùng dạng viên.
Những người có nguy cơ cao thiếu vitamin D?
- Trẻ bú mẹ hoàn toàn: như trên đã nói nồng độ vitamin D trong sữa mẹ rất thấp, không thể nào cung cấp đủ vitamin D cho trẻ.
- Người có làn da sậm màu.
- Người thừa cân béo phì.
- Người ăn chay.
- Người dùng những thuốc như corticoid, thuốc kháng siêu vi, kháng nấm, kháng động kinh.
- Người có bệnh mạn như: kém hấp thu, xơ nang, viêm ruột mạn, bệnh gan mật, suy dinh dưỡng.
Thực trạng thiếu D ở Việt Nam và thế giới?
Tại Mỹ, 15 % dân số trẻ em Mỹ không đủ Vitamin D.
Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia (VDDQG), kết quả điều tra vi chất ở 19 tỉnh của Việt Nam năm 2010 cũng cho thấy, tỷ lệ thiếu Vitamin D là 59,3% phụ nữ ở thành thị; 56,2 % phụ nữ nông thôn; 62,1% trẻ em ở thành thị và 53,7% trẻ em nông thôn.
Thiếu Vitamin D gây hậu quả gì?
- Thiếu vitamin D chắc chắn ảnh hưởng đến sức khỏe xương như còi xương, loãng xương và dễ gãy xương.
- Giảm khả năng miễn dịch của trẻ.
- Các rối loạn về canxi có thể dẫn tới có giật (tetani), kích thích thần kinh, cơ nhão, chậm phát triển vận động.
- Gia tăng các bệnh lý không lây ở người lớn: huyết áp, tim mạch, tiểu đường, ung thư.
Dấu hiệu nhận biết trẻ thiếu vitamin D
Thiếu hụt vitamin D gây còi xương ở trẻ và loãng xương ở người lớn. Trẻ thiếu vitamin D trong vài tháng bắt đầu xuất hiện dấu hiệu biến đổi xương. Những bà mẹ bị mềm xương dễ sinh ra con còi xương.
Bác sĩ Nguyệt chỉ ra những dấu hiệu nhận biết trẻ bị thiếu vitamin D như sau:
Dấu hiệu sớm: Dấu hiệu của hệ thần kinh
- Trẻ sơ sinh hay quấy khóc về đêm là một trong những dấu hiệu có thể bị thiếu vitamin D
- Trẻ hay quấy khóc, khó ngủ, ngủ không yên giấc, hay giật mình do thần kinh bị kích thích.
- Ra nhiều mồ hôi về ban đêm, ngay cả khi trời lạnh (mồ hôi trộm).
- Rụng tóc ở vùng gáy (dân gian gọi là chiếu liếm).
- Chậm phát triển thể lực, trương lực cơ giảm (cơ nhão), da xanh, lách to.

Dấu hiệu muộn: Dấu hiệu ở xương
- Các biểu hiện rối loạn ở xương có thể xuất hiện ở những xương khác nhau, tùy theo tuổi của trẻ và mức độ nặng nhẹ của bệnh.
- Chậm mọc răng và răng mọc không cân đối, chậm biết lẫy, bò, đi…
- Thóp rộng, bờ thóp mềm, lâu liền thóp.
- Biến dạng hộp sọ, xương sọ mềm, ấn lõm, trở lại bình thường khi nhấc tay ra (dấu hiệu quả bóng bàn), đầu bẹt.
- Bướu xương sọ, thường ở vùng trán và đỉnh.
- Đầu xương cổ tay to, phì đại thành “vòng cổ tay”.
- Chuỗi xương sườn và biến dạng lồng ngực, chân vòng kiềng, cong vẹo cột sống.
- Có thể bị co giật do hạ canxi máu.
- Còi xương là bệnh tiên phát ở trẻ nhỏ khiến cẳng chân bị biến dạng và chậm phát triển thể lực. Biến dạng xương ở thời kỳ thơ ấu có thể để lại di chứng cho thời kỳ trưởng thành, xương sống dễ bị gù, vẹo và hẹp khung chậu.

Ngoài ra, vì một lý do nào đó như thời tiết, giờ giấc sinh hoạt mà trẻ không được tắm nắng thường xuyên và khẩu phần ăn không đảm bảo cung cấp đủ vitamin D thì trẻ cần được bổ sung liều dự phòng là 400IU/ngày vitamin D theo khuyến cáo của Tổ chức y tế thế giới (WHO) và Viện hàn lâm nhi khoa Hoa Kỳ (APP).
Liều dùng chuẩn theo độ tuổi:
Độ tuổi | Tối thiểu/ngày | Tối đa/ngày |
0 – 6 tháng | 400IU | 1.000IU |
6 – 12 tháng | 400IU | 1.500IU |
1 – 3 tuổi | 600IU | 2.500IU |
4 – 8 tuổi | 600IU | 3.000IU |
Trên 8 tuổi | 600IU | 4.000I |
Nguồn tham khảo: Theo PGS.Ts.BS Vũ Thị Thu Hiền, Ts.Bs Trần Thúy Nga – Viện dinh dưỡng quốc gia.
Bổ sung vitamin D bằng cách nào?
Cách 1: Tắm nắng
Đây là vấn đề có nhiều tranh cãi, những năm gần đây vai trò tắm nắng giúp trẻ lấy đủ vitamin D đã thay đổi. Từ xưa người ta khuyên nhau đem trẻ đi tắm nắng lúc sáng sớm và chiều muộn.
Thực tế, tia UVB giúp da tổng hợp vitamin D có bước sóng trung bình (290 – 315 nm) nó không thể xuyên qua lớp ozone và bị hấp thu bởi các mây mù, hơi nước…. do đó, buổi sáng sớm và chiều tối tia UVB gần như không thể tới tiếp cận với làn da của chúng ta được. Những lúc này chỉ có tia UVA với bước sóng cao mới tiếp cận được da của chúng ta và tia UVA lại làm tăng nguy cơ ung thư da, sạm da, cháy da…
Tia UVB mạnh nhất là khi mặt trời ở trên đỉnh đầu (lúc giữa trưa) nếu đem trẻ ra phơi nắng lúc này thì họa may mới lấy đủ vitamin D nhưng lợi bất cập hại, lấy được vitamin D thì cũng lãnh đủ tia UVA vì lúc giữa trưa cũng là lúc tia UVA mạnh nhất.
Do đó Viện Hàn Lâm Nhi Khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến cáo không để trẻ dưới 6 tháng tuổi tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời là như vậy. Như thế rõ ràng rằng, tắm nắng không phải là phương pháp hữu hiệu để tổng hợp vitamin D nữa.
Cách 2: Ăn uống
Vitamin D cũng có trong động vật nhưng lượng rất ít, nếu ăn thức ăn tự nhiên hầu như không thể nào lấy đủ vitamin theo nhu cầu mỗi ngày của trẻ.
Cách 3: Dùng các thực phẩm đã làm giàu D3
Có nhiều loại sữa, bánh mì, nước cam đã được chủ động bổ sung D3 vào, thật không may các loại thực phẩm này chưa phổ biến tại nước ta .
Cách 4: Thực phẩm bổ sung – thuốc
Hiện tại đây là phương pháp hữu hiệu và đơn giản nhất để cung cấp vitamin D cho bé. Có rất nhiều loại trên thị trường, mỗi loại có ưu, nhược điểm riêng, xin xem ưu nhược điểm của các sản phẩm ở bên dưới:
Top 10 vitamin D3 thuần cho trẻ sơ sinh được yêu thích hiện nay
1. Nature’s Way Kids Smart Infant Drops VD3
Nature’s Way Kids Smart Infant Drops VD3 là sản phẩm của Nature’s Way. Nature’s Way là thương hiệu cung cấp các sản phẩm chăm sóc sức khỏe cho cả gia đình nổi tiếng trên toàn thế giới và hàng đầu tại Úc. Các sản phẩm của thương hiệu này được giới chuyên môn đánh giá cao về sự an toàn và chất lượng.
Đây là thương hiệu số 1 tại Úc về dòng sản phẩm chăm sóc sức khỏe trẻ em. Đồng thời, đây cũng là thương hiệu có quy mô thị trường lớn thứ 2 tại Úc. Hiện nay Nature’s Way được phân phối hơn 10.000 điểm nhà thuốc và chuỗi siêu thị trên toàn thế giới (Nature’s Way, Bioglan, EaseaCold, SkinDoctors, SlimRight, NutriSlim, Quality Health, Kids Smart…).

Điểm khác biệt đến từ Nature’s Way Kids Smart Infant Drops VD3 là được chiết xuất từ tinh dầu hướng dương Organic. Đây là loại nguyên liệu cao cấp, được các thương hiệu dược, mỹ phẩm nổi tiếng sử dụng.
Nature’s Way Kids Smart Infant Drops VD3 bổ sung lượng vitamin D3 dạng lỏng nên dễ dàng sử dụng cho trẻ nhỏ. Bổ sung lượng vitamin D thiếu hụt trong trường hợp trẻ kém ăn hoặc ít được tiếp xúc với ánh mặt trời. Trẻ đang trong giai đoạn phát triển cần nhiều Canxi và Magie. Giúp xương, răng chắc khỏe, tăng cường hệ thống miễn dịch.
Công dụng:
Hỗ trợ bổ sung Vitamin D3 giúp cơ thể tăng cường hấp thụ Canxi, giúp xương, răng chắc khỏe.
Đối tượng sử dụng:
Trẻ em dưới 12 tuổi có nhu cầu bổ sung Vitamin D3 do chế độ dinh dưỡng bị thiếu hụt.
Cách sử dụng:
- Trẻ em dưới 12 tháng tuổi : sử dụng 1-2 giọt/ngày.
- Trẻ em từ 12 tháng – 2 tuổi: sử dụng 2 giọt/ngày.
- Trẻ từ 2 – 12 tuổi: sử dụng 2-4 giọt/ngày.
Hạn chế:
Nature’s Way là nhãn hàng thường xuyên có sản phẩm bị làm giả, làm nhái. Trên thị trường có nhiều địa chỉ bán hàng xách tay không rõ nguồn gốc. Chính vì vậy, các mẹ phải hết sức chú ý về chất lượng, nguồn gốc sản phẩm.